Zbadaj szkodliwość maltodekstryny i jej wpływ na zdrowie

Maltodekstryna pod lupą

Maltodekstryna. Substancja, którą większość ludzi nawet nie zauważa na etykietach ulubionych produktów spożywczych, a jednak jest częścią wielu potraw, napojów, suplementów diety i leków. Jej nazwa nie brzmi groźnie, ale pojawia się w kontekście pytań takich jak „Czy maltodekstryna jest szkodliwa?" lub „Jaki wpływ ma maltodekstryna na zdrowie?" Nic dziwnego – w czasach, gdy coraz więcej osób interesuje się składem żywności i stara się żyć zdrowiej, ważne jest, aby wiedzieć, co tak naprawdę spożywamy.

Maltodekstryna to zasadniczo polisacharyd – rodzaj węglowodanu, który produkuje się z naturalnych skrobi, najczęściej z kukurydzy, ziemniaków, pszenicy lub ryżu. Powstaje w procesie zwanym hydrolizą, podczas którego skrobia rozkłada się na krótsze łańcuchy cukrów, które następnie tworzą proszkową substancję bez koloru i zapachu, ale o lekko słodkawym smaku. To właśnie ta cecha sprawia, że jest idealnym dodatkiem dla przemysłu spożywczego, ponieważ nie wpływa znacząco na smak końcowego produktu.

Dlaczego maltodekstryna jest tak często używana?

Producenci żywności polubili maltodekstrynę z kilku powodów. Działa jako zagęstnik, stabilizator, nośnik smaku, poprawia konsystencję produktu, przedłuża trwałość, a poza tym jest tania. Znajdziemy ją w zupach instant, sosach, batonach proteinowych, napojach sportowych, odżywkach dla dzieci, a także w jogurtach niskotłuszczowych lub pieczywie.

Nie rzadko maltodekstryna występuje również tam, gdzie byśmy się jej nie spodziewali – na przykład w niektórych naturalnych słodzikach lub produktach bio, ponieważ sama maltodekstryna może być wyprodukowana z surowców w ekologicznej jakości. To jednak nie oznacza, że jest automatycznie zdrowa.

Tu pojawia się pytanie, które trapi wielu konsumentów: Jaki jest rzeczywisty wpływ maltodekstryny na zdrowie?

Czy maltodekstryna jest szkodliwa?

Gdy przyjrzymy się badaniom naukowym i stanowiskom instytucji takich jak Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) czy amerykańska FDA, maltodekstryna jest uznawana za bezpieczną do powszechnego użycia w żywności. Ale to nie znaczy, że jest całkowicie bez ryzyka.

Największym wyzwaniem jest jej wpływ na poziom cukru we krwi. Mimo że nie jest klasycznym cukrem, ma bardzo wysoki indeks glikemiczny – czasem wyższy niż glukoza. Oznacza to, że jej spożycie może prowadzić do gwałtownego wzrostu poziomu cukru we krwi, co jest problematyczne zwłaszcza dla diabetyków lub osób z insulinoopornością.

Ponadto ten gwałtowny wzrost energii jest często następowany szybkim spadkiem, co może prowadzić do uczucia zmęczenia, rozdrażnienia lub dalszej ochoty na słodycze. Regularne spożywanie produktów z maltodekstryną może więc przyczynić się do zaburzenia równowagi energetycznej i wspierać przejadanie się.

Inne obawy dotyczą wpływu na mikrobiom jelitowy. Niektóre badania sugerują, że maltodekstryna może negatywnie wpływać na skład bakterii jelitowych, zwłaszcza przez wspieranie wzrostu szkodliwych szczepów, takich jak Escherichia coli. To może mieć wpływ na układ odpornościowy i ogólną odporność organizmu. Badanie z 2012 roku opublikowane w czasopiśmie Gut Microbes wskazało na przykład, że maltodekstryna może zakłócać zdolność komórek do obrony przed niektórymi patogenami.

Kolejnym aspektem jest możliwy wpływ na procesy zapalne w organizmie. Według niektórych badań częste spożycie maltodekstryny może zwiększać produkcję cząsteczek zapalnych, co może być ryzykowne zwłaszcza dla osób cierpiących na choroby przewlekłe, takie jak choroby autoimmunologiczne lub zespół jelita drażliwego.

I chociaż maltodekstryna jest produkowana z naturalnych surowców, sposób jej produkcji jest na tyle przemysłowy, że końcowa substancja nie ma prawie nic wspólnego z pierwotną rośliną. Dlatego niektórzy eksperci zaliczają ją raczej do ultra przetworzonych składników, które powinny być ograniczane w zdrowej diecie.

Kiedy lepiej unikać maltodekstryny?

Nie każdy musi ściśle ograniczać maltodekstrynę w diecie. Jeśli pojawia się tylko okazjonalnie w zrównoważonej diecie, jej wpływ na zdrowie prawdopodobnie nie będzie znaczący. Dla niektórych grup ludzi może jednak być problematyczna:

• Diabetycy i osoby z insulinoopornością: ze względu na wysoki indeks glikemiczny.
• Osoby z wrażliwym trawieniem lub problemami jelitowymi: mogą doświadczać wzdęć lub innych problemów trawiennych.
• Ci, którzy starają się schudnąć: ponieważ może zwiększać apetyt.
• Osoby z chorobami zapalnymi: ze względu na możliwe pogorszenie procesów zapalnych.

Ciekawym przykładem, który ilustruje, jak maltodekstryna skrycie dostaje się do codziennej diety, jest historia młodej kobiety, która postanowiła przejść na zdrowszy styl życia z powodu przewlekłych bólów brzucha. Po kilku konsultacjach z dietetykiem zaczęła czytać etykiety i odkryła, że jej ulubiony jogurt „fitness" zawiera nie tylko maltodekstrynę, ale także inne ukryte cukry. Po kilku tygodniach bez tych produktów jej trawienie znacznie się poprawiło, a bóle ustąpiły. Ta historia nie jest wyjątkiem – pokazuje, jak mało często zdajemy sobie sprawę, co tak naprawdę jemy.

Co warto wiedzieć przy czytaniu etykiet?

Maltodekstryna może ukrywać się na opakowaniach pod różnymi nazwami – najczęściej jako „maltodekstryna" lub „skrobia modyfikowana". Jeśli pojawia się na początku listy składników, oznacza to, że produkt zawiera jej stosunkowo dużo. Osoby bardziej wrażliwe lub te, które chcą ograniczyć spożycie prostych węglowodanów, powinny śledzić jej obecność.

W przypadku produktów ekologicznych i bio sytuacja jest nieco lepsza – często obywa się bez maltodekstryny lub używa się jej w ograniczonym zakresie. Zaletą jest również to, że jakość bio gwarantuje brak organizmów modyfikowanych genetycznie, z których maltodekstryna często jest produkowana w konwencjonalnym przemyśle.

Jak mówi znana ekspertka ds. żywienia Marion Nestle: „Nie jedz niczego, czego twoja babcia nie rozpoznała jako jedzenie." A maltodekstryna zdecydowanie nie należy do tej kategorii.

Czy istnieją alternatywy?

Tak, i często są znacznie bardziej naturalne. Jako nośniki smaku lub zagęstniki można wykorzystać na przykład naturalne włókno, tapiokę, syrop z cykorii lub suszone owoce. W odżywkach sportowych, gdzie maltodekstryna często jest stosowana ze względu na szybką energię, mogą służyć jakościowe owocowe naturalne źródła węglowodanów jak daktyle, rodzynki czy puree bananowe.

Oczywiście trzeba liczyć się z tym, że naturalne alternatywy mają krótszy okres przydatności do spożycia lub inny smak, ale z punktu widzenia zdrowia są znacznie bardziej łaskawą opcją.

Maltodekstryna nie jest trująca i nie jest automatycznie szkodliwa. Ale w czasach, gdy szukamy równowagi między smakiem, odżywianiem a zrównoważonym rozwojem, warto wiedzieć, co kryje się za tym skomplikowanym terminem. I zdecydować, czy naprawdę potrzebujemy jej na talerzu – czy też wolimy składniki, które są bliższe naturze niż laboratorium.