Empanada jest gastronomicznym mostem między kulturami i pokoleniami

Empanada – aromatyczna podróż przez kultury w delikatnym cieście

Na pierwszy rzut oka wygląda jak zwykły placek. Może ktoś by ją pomylił ze słonym strudlem, inny za wypiek z domowej piekarni. Ale empanada to znacznie więcej niż tylko kolejny przepis z książki kucharskiej – to potrawa, która łączy kontynenty, pokolenia i historie. Pochodzi z Hiszpanii, a mimo to dziś uważana jest za danie narodowe w krajach Ameryki Łacińskiej. Empanada jest symbolem domowego ogniska, świętowania i odświętnego stołu.

Słowo „empanada” pochodzi od hiszpańskiego „empanar”, co oznacza „owinąć w chleb lub ciasto”. I właśnie o to chodzi – nadzienie zawinięte lub zapieczone w cieście, zazwyczaj pszennym, czasem kukurydzianym, potrafi zadowolić kubki smakowe na niezliczone sposoby. W różnych zakątkach świata empanada smakuje inaczej. I właśnie w tej różnorodności tkwi jej urok.

Od Galicji po Chile

Tradycyjna empanada gallega, czyli empanada galicyjska, ma długą historię sięgającą średniowiecza. W północno-zachodniej części Hiszpanii, gdzie leży region Galicja, empanada była typowym daniem pielgrzymów na słynnej drodze św. Jakuba. Praktyczna forma potrawy – nadzienie owinięte w cieście – umożliwiała łatwe przenoszenie i dłuższą trwałość. Galicyjska empanada tradycyjnie przygotowywana jest jako duży placek, z którego kroi się porcje, i nadziewana jest rybami, typowo tuńczykiem, sardynkami lub dorszem, cebulą, papryką i pomidorami. Jest to potrawa, w której odbija się bliskość morza, proste składniki i wiejskie pochodzenie.

Natomiast w Ameryce Łacińskiej, dokąd empanadę przywieźli hiszpańscy kolonizatorzy, ten przepis szybko dostosował się do lokalnych smaków i tradycji. Empanady są tu pieczone i smażone, są mniejsze i często jedzone jako street food. Na przykład w Argentynie empanady stały się nieodłącznym elementem każdego rodzinnego spotkania. Najbardziej znaną wersją jest empanada de pino, pochodząca z Chile. Ta wersja nadziewana jest mielonym mięsem wołowym, cebulą, gotowanym jajkiem, oliwkami i czasem rodzynkami. Połączenie słodkiego i słonego może zaskoczyć, ale właśnie ten kontrast smakowy jest powodem, dla którego empanada de pino jest tak popularna.

Podczas gdy galicyjska empanada serwowana jest raczej jako danie główne, południowoamerykańskie wersje często trafiają do ręki i stają się szybkim jedzeniem na ulicach. I chociaż różnią się stylem, sposobem serwowania i nadzieniem, jedno mają wspólne – empanady zawsze są o dzieleniu się. O spotkaniach przy jednym stole, o radości z przygotowań i zapachu, który wypełnia cały dom.

Przepis na empanadę, która smakuje także w domu

W dzisiejszych czasach nie jest problemem przygotowanie empanady także w polskiej kuchni. Niezależnie od tego, czy zdecydujesz się na galicyjską wersję jako odświętny placek, czy na pojedyncze małe kieszonki nadziewane mięsem, warzywami czy serem, podstawa jest zawsze ta sama: dobre ciasto i smaczne nadzienie.

Spróbuj na przykład klasycznego przepisu na empanadę galicyjską z tuńczykiem. Potrzebujesz:

• 500 g mąki pszennej
• 150 ml oliwy z oliwek
• 150 ml wody
• 1 łyżeczki soli
• 1 jajko do posmarowania

Nadzienie przygotowuje się z:

• 2 większych cebul
• 1 czerwonej papryki
• 1 zielonej papryki
• 2 ząbków czosnku
• 300 g tuńczyka w sosie własnym (lub w oleju)
• 2 łyżek koncentratu pomidorowego
• sól, pieprz, papryka

Z mąki, wody, oliwy i soli zagnieć gładkie ciasto i pozostaw na chwilę do odpoczęcia. W międzyczasie na patelni podsmaż cebulę, papryki i czosnek, dodaj koncentrat i na końcu wmieszaj tuńczyka. Ciasto podziel na dwie części, jedną rozwałkuj na spodnią warstwę, na niej rozłóż nadzienie i przykryj drugą częścią ciasta. Brzegi dobrze zaciśnij, posmaruj jajkiem i piecz około 35 minut w 180 °C na złoto.

A jeśli masz ochotę spróbować empanady de pino, przygotuj:

• 500 g mielonego mięsa wołowego
• 2 cebule
• 2 jajka na twardo
• garść czarnych oliwek
• łyżkę rodzynek (opcjonalnie)
• sól, pieprz, kminek, mieloną paprykę

Cebulę podsmaż, dodaj mięso, przyprawy i lekko podsmaż, aby pozostało soczyste. Ciasto możesz przygotować tak jak przy empanadzie galicyjskiej, ale tym razem wycinaj je na mniejsze koła, na środku umieść łyżkę nadzienia, pół oliwki i kawałek jajka. Złóż na pół, dobrze zamknij i piecz lub smaż.

Empanady można również świetnie przygotować w wersji wegańskiej lub bezglutenowej. Zamiast mięsa użyj soczewicy, grzybów lub pieczonej dyni, ciasto można zrobić z mąki kukurydzianej lub bezglutenowych mieszanek. Wyobraźnia nie zna granic – empanada jest idealną potrawą dla tych, którzy lubią eksperymentować, ale jednocześnie szukają czegoś sprawdzonego.

Empanada jako most między kulturami i pokoleniami

Co czyni empanadę tak wyjątkową, to nie tylko jej smak. To także sposób, w jaki wkracza do naszego życia. W wielu domach empanady przygotowuje się wspólnie – ktoś robi ciasto, inny nadzienie, jeszcze inny składa poszczególne kieszenie. To rytuał, który łączy dzieci, dziadków i przyjaciół. W Chile na przykład empanada de pino jest częścią obchodów Fiestas Patrias, święta narodowego, a jej przygotowanie jest częścią tożsamości kulturowej.

Pewna chilijska rodzina opowiedziała nam o tym: „Co roku spotykamy się wszyscy, włącznie z ciotką, która mieszka 500 kilometrów dalej, i pieczemy empanady. To nasz sposób, by być razem, mimo że mamy różne życia."

Również w Polsce empanada zdobywa swoje miejsce. Wiele kawiarni i bistro zaczęło oferować ją jako nietypową alternatywę dla kanapek lub quiche. I nic dziwnego – to danie, które łatwo przenieść, podgrzać i jednocześnie nie traci na smaku ani stylu.

Empanady mogą być również idealną inspiracją dla domowego ekologicznego gotowania. Łączą bowiem lokalne składniki, sezonowe warzywa i minimalizują odpady. Ciasto przygotowujesz sam, nadzienie często wykorzystuje resztki z lodówki, a pieczenie na blasze oszczędza energię bardziej niż pojedyncze porcje. Ponadto mogą być doskonałym elementem wegetariańskiego czy wegańskiego menu.

Niezależnie od tego, czy zdecydujesz się na empanadę galicyjską z rybnym akcentem Atlantyku, czy na pełną i pikantną empanadę de pino, zawsze czeka cię mała podróż poza granice codziennych smaków. Empanada jest jak list z zagranicy owinięty w ciasto – przynosi zapach odległych krain, ale smakuje równie dobrze w domu przy stole.