Jakie właściwości lecznicze ma boraks i jakie są jego ryzyka
Boraks to substancja, która w ostatnich latach wywołuje u wielu osób ciekawość i pytania. Podczas gdy niektórzy znają go jako środek czyszczący lub składnik domowych proszków do prania, inni szukają jego właściwości leczniczych, o których mówi się głównie w medycynie alternatywnej. Ale ile w tym prawdy? Czy boraks może mieć naprawdę pozytywne skutki zdrowotne, czy raczej jest to niedoceniane ryzyko?
Co to jest boraks i gdzie jest używany
Boraks, chemicznie znany jako tetraboran sodu, to naturalny minerał pozyskiwany z wyschniętych słonych jezior lub z podziemnych złóż. Najczęściej występuje w formie białego proszku, który dobrze rozpuszcza się w wodzie. W domach jest znany przede wszystkim jako skuteczny ekologiczny środek czyszczący, pomocnik przy praniu i bardziej naturalna alternatywa dla zwykłych chemikaliów.
Jest jednak używany także w przemyśle, na przykład przy produkcji szkła, emaliowaniu czy jako konserwant drewna. I właśnie tutaj zaczyna się jego kontrowersyjna reputacja. Z jednej strony mówi się o jego nieszkodliwości przy prawidłowym użyciu, z drugiej strony pojawiają się ostrzeżenia przed toksycznością i ryzykami przy niewłaściwym obchodzeniu się.
Boraks a zdrowie – fakty vs. mity
Dyskusja o leczniczych właściwościach boraksu w ostatnich latach rozprzestrzenia się głównie w internecie, często w społecznościach skupionych na alternatywnym podejściu do zdrowia. Według niektórych twierdzeń boraks powinien pomagać przy stanach zapalnych stawów, detoksykacji organizmu, a nawet przy leczeniu chorób autoimmunologicznych. Pojawiają się również wzmianki o tym, że wspiera prawidłowe funkcjonowanie systemu hormonalnego dzięki zawartości naturalnego boru.
Jednak przy spojrzeniu na źródła naukowe następuje otrzeźwienie – żadna renomowana instytucja zdrowotna dotąd nie potwierdziła leczniczych właściwości boraksu u ludzi. Wręcz przeciwnie, Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) i Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ostrzegają, że spożycie boru w wyższych dawkach może być toksyczne. Boraks jest w UE zakazany jako suplement diety i nie może być wprowadzany jako środek do spożycia wewnętrznego.
Mimo to znajdują się osoby, które twierdzą, że boraks im pomógł. Na przykład na forach dyskusyjnych można znaleźć historię kobiety cierpiącej na artrozę, która zaczęła każdego ranka pić wodę z małą ilością rozpuszczonego boraksu. Po kilku tygodniach podobno odczuła wyraźną poprawę ruchomości stawów i zmniejszenie bólu. Trzeba jednak pamiętać, że takie historie nie są poparte kontrolowanymi badaniami klinicznymi i nie można ich uznać za dowód skuteczności.
Bor i jego rola w ludzkim ciele
Z pewnego punktu widzenia jednak twierdzenia o zdrowotnych efektach boraksu nie są całkowicie bezzasadne – podstawą tych opinii jest bowiem obecność boru, pierwiastka, który powszechnie występuje w przyrodzie i jest dla ludzkiego organizmu w niewielkiej ilości ważny. Bor bierze udział na przykład w metabolizmie wapnia i magnezu, funkcjonowaniu tarczycy czy zdrowiu kości.
Wypróbuj nasze naturalne produkty
Według niektórych badań istnieje związek między niedoborem boru a większym prawdopodobieństwem wystąpienia osteoporozy. W krajach, gdzie zawartość boru w glebie jest wyższa (np. w Izraelu), występowanie tej choroby bywa niższe. To jednak jeszcze nie oznacza, że byłoby bezpieczne lub odpowiednie uzupełniać bor w formie boraksu. Do tego celu istnieją bezpieczniejsze alternatywy – na przykład suplementy diety zawierające bor, które są zatwierdzone i dawkowane tak, aby nie przekraczały zalecanego dziennego spożycia.
Korzyści zdrowotne boru są badane także w związku z równowagą hormonalną, zwłaszcza u kobiet w menopauzie. Według niektórych badań bor może pozytywnie wpływać na poziom estrogenu i testosteronu, co może pomóc złagodzić niektóre objawy zmian hormonalnych. Również tutaj obowiązuje zasada, że bezpieczeństwo i skuteczność muszą być potwierdzone regularnymi badaniami.
Ryzyka związane z używaniem boraksu
Każda substancja, która ma potencjalne działanie biologiczne, niesie ze sobą również pewne ryzyka. W przypadku boraksu jest to przede wszystkim możliwa toksyczność, zwłaszcza przy spożyciu wewnętrznym. Długotrwałe przyjmowanie wyższych dawek może prowadzić do podrażnienia przewodu pokarmowego, zaburzeń nerek, a nawet uszkodzenia układu rozrodczego.
Amerykańska agencja FDA (Food and Drug Administration) oraz Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) klasyfikują boraks jako substancję, która może być toksyczna dla reprodukcji, dlatego jego użycie w niektórych obszarach jest regulowane lub całkowicie zakazane. Także australijskie władze ostrzegają przed jego używaniem jako suplementu diety i przypominają, że przy niewłaściwym dawkowaniu może dojść nawet do zatrucia.
Dlatego bardzo ważne jest, aby nie mylić naturalnego pochodzenia substancji z jej bezpieczeństwem. Nawet naturalne substancje mogą być w wyższych dawkach niebezpieczne – podobnie jak arsen czy nikotyna.
Ekologiczne zastosowanie boraksu bez ryzyka
Mimo że okazuje się, iż lecznicze właściwości boraksu nie są naukowo udowodnione, jego zastosowanie w gospodarstwie domowym pozostaje wciąż aktualne i bezpieczne – jeśli jest używane z rozwagą. Jego zdolności czyszczące docenią zwłaszcza zwolennicy ekologicznego sprzątania. Boraks doskonale usuwa plamy, neutralizuje zapachy i działa antybakteryjnie.
Na przykład podczas sprzątania kuchni czy łazienki można boraks zmieszać z wodą na pastę, która łatwo usunie kamień wodny lub brud w szczelinach płytek. W gospodarstwach domowych z dziećmi i zwierzętami obowiązuje jednak zasada: przechowywać poza zasięgiem i nie używać tam, gdzie mogłoby dojść do przypadkowego spożycia. Zawsze ważne jest, aby ściśle przestrzegać zalecanych procedur i nosić ochronne rękawice.
Interesujące jest również jego zastosowanie w ogrodnictwie – w małej ilości boraks może wzbogacić glebę o bor, który jest ważny dla prawidłowego wzrostu roślin, zwłaszcza warzyw owocowych. I tutaj jednak obowiązuje zasada, że mniej znaczy więcej. Zbyt duża ilość boru może z kolei zaszkodzić glebie.
Ludzie szukają alternatyw – ale ważne jest rozróżnianie
W czasach, gdy coraz więcej ludzi odchodzi od chemicznych leków i szuka naturalnych alternatyw, nie jest zaskoczeniem, że rośnie zainteresowanie także tak nietypowymi substancjami jak boraks. Często stoi za tym frustracja z nieudanej terapii, chęć prostszych rozwiązań lub inspiracja z opowieści innych.
Warto jednak przypomnieć sobie słowa naukowca Carla Sagana: „Nadzwyczajne twierdzenia wymagają nadzwyczajnych dowodów." To, że ktoś poczuł ulgę po użyciu określonej substancji, nie oznacza jeszcze, że ta substancja działa leczniczo – zwłaszcza jeśli może jednocześnie szkodzić.
W przypadku boraksu kluczowe jest rozróżnienie między jego zewnętrznym użyciem jako środka czyszczącego a jego spożyciem wewnętrznym, które w UE jest zakazane. Jeśli ktoś podejrzewa u siebie niedobór boru lub innych substancji mineralnych, warto skonsultować się z lekarzem lub specjalistą ds. żywienia, który może zalecić bezpieczne i sprawdzone formy suplementacji.
Przykładem z praktyki może być pani Janina z Olomouca, która cierpiała na bóle stawów i po przeczytaniu artykułu na zagranicznym blogu zaczęła spożywać domowy napój z boraksem. Po kilku dniach pojawiły się u niej bóle brzucha i mdłości. Wyszukała więc pomoc medyczną, gdzie zalecono jej odstawienie substancji i skupienie się raczej na zrównoważonej diecie, ruchu i suplementach diety zatwierdzonych w Czechach. Bóle udało jej się złagodzić bez eksperymentów.
Boraks pozostaje więc interesującą substancją o szerokim zastosowaniu – ale raczej w obszarze sprzątania niż opieki zdrowotnej. Jego lecznicze właściwości nie są naukowo udowodnione, a ponieważ może być niebezpieczny przy spożyciu wewnętrznym, zawsze lepiej szukać bezpieczniejszych alternatyw. Zainteresowanie zdrowym stylem życia powinno opierać się na sprawdzonych informacjach, a nie na wirusowych wpisach bez fachowego podłoża.
