Jak wygląda dieta przy trzustce i co musisz wiedzieć

Jak wygląda łagodna dieta przy chorobie trzustki? A co jeśli w grę wchodzi cukrzyca?

Trzustka to niepozorny, ale niezwykle ważny organ. Znajduje się głęboko w jamie brzusznej i pełni dwie kluczowe funkcje: produkuje enzymy trawienne i reguluje poziom cukru we krwi za pomocą hormonów, głównie insuliny. Kiedy jednak trzustka choruje, jej rola dramatycznie się zmienia – a wraz z nią sposób, w jaki należy podchodzić do jedzenia. Właśnie dieta przy chorobie trzustki jest kluczowym elementem leczenia i zapobiegania komplikacjom.

Ból brzucha po jedzeniu, utrata apetytu, wzdęcia lub biegunki – to wszystko mogą być objawy, że trzustka nie działa, jak powinna. Najczęstszymi problemami są ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki, znane jako zapalenie trzustki. A jeśli do tego dojdzie jeszcze cukrzyca, trzeba jeszcze bardziej rygorystycznie dostosować dietę.

Dlaczego dieta przy trzustce jest tak ważna?

Trzustka ma jedną wadę: słabo się regeneruje. Jeśli raz zostanie uszkodzona, jej funkcje często nie wracają do pełnej sprawności. Dieta jest zatem jednym z nielicznych narzędzi do stabilizacji jej stanu. Dieta przy podrażnionej lub chorej trzustce ma kilka głównych celów: oszczędzać trzustkę, zmniejszać produkcję enzymów trawiennych, zapobiegać bólom lub skurczom i jednocześnie dostarczać organizmowi niezbędne składniki odżywcze.

Brzmi to jak wyzwanie? Może. Ale odpowiednio dobrany jadłospis przy trzustce może być zaskakująco smaczny, różnorodny i nie wymaga zbyt skomplikowanych modyfikacji. Wystarczy znać kilka podstawowych zasad.

Jak powinna wyglądać łagodna dieta przy chorej trzustce?

Przede wszystkim należy zdać sobie sprawę, że nie jest to tymczasowe ograniczenie. Dieta przy przewlekłej chorobie trzustki jest długoterminowa – a u niektórych pacjentów dożywotnia. Podstawą jest łagodna, łatwostrawna dieta o niskiej zawartości tłuszczu. Tłuszcze to główni wrogowie podrażnionej trzustki – ich trawienie jest wymagające i stymuluje intensywne uwalnianie enzymów trzustkowych.

Jeśli chcesz uporządkować swój jadłospis, niektóre produkty powinny z niego zniknąć – lub przynajmniej znacząco ogranicz ich spożycie. Zaczynając od tłustszych mięs, takich jak boczek, wieprzowina i drób z dużą ilością tłuszczu, typowo gęś lub kaczka – choć smakują świetnie, twoje ciało ich nie lubi. Podobnie smażone przysmaki i potrawy z frytkownicy, które mogą być chrupiące i pachnieć wspaniale, ale dla zdrowia nie są zbyt korzystne.

Kolejne na liście są pełnotłuste produkty mleczne – sery, śmietany, jogurty z ponad 3% tłuszczu – wszystko to dodatkowo obciąża trawienie. Masło i smalec? Tylko z dużym rozwagą. I choć orzechy i nasiona są ogólnie zdrowe, w większych ilościach również nie są najlepszym wyborem. Co do przypraw – wszystko z umiarem, a jeśli jedzenie jest bardzo ostre, przypalone lub przesolone, trawienie z pewnością ci nie podziękuje.

Alkohol to kolejny klasyk – przyjemny w towarzystwie, ale organizm przetwarza go dość skomplikowanie. Słodycze pełne tłuszczu – jak torty z bitą śmietaną czy czekolady – warto spożywać tylko okazjonalnie. I nie zapominajmy o napojach – gazowane napoje i sztucznie słodzone drinki mogą sprawiać wrażenie orzeźwienia, ale w rzeczywistości częściej przeszkadzają organizmowi.

Z kolei odpowiednie są łatwostrawne, proste potrawy przygotowywane poprzez gotowanie, duszenie lub pieczenie bez tłuszczu. Ważny jest także regularny tryb – najlepiej 5 do 6 mniejszych porcji dziennie, jedzenie powoli i w spokoju. Czasami pomaga prowadzenie dziennika żywieniowego, w którym pacjent zapisuje, jakie produkty mu służą, a które nie.

Interesującym przykładem jest historia pani Ludmiły z Brna. Po kilku hospitalizacjach z powodu przewlekłego zapalenia trzustki postanowiła radykalnie zmienić swoje odżywianie. Na początku oznaczało to dla niej rezygnację ze wszystkich ulubionych potraw – w tym smażonych kotletów i słodkich deserów. Stopniowo jednak odkryła nowe przepisy, nauczyła się przygotowywać zupy warzywne bez tłuszczu, kremowe risotta z minimalną ilością oleju, a nawet aromatyczne pieczone ryby. Dziś mówi: „Nigdy bym nie uwierzyła, że będę się cieszyć na duszone jedzenie. Ale kiedy wiem, że po nim nie jest mi źle, nagle smakuje o wiele lepiej."

Co jeśli w grę wchodzi cukrzyca?

Sytuacja komplikuje się, jeśli pacjent oprócz trzustki boryka się także z cukrzycą. Dieta przy trzustce i cukrzycy wymaga jeszcze większej rygorystyczności – trzeba nie tylko oszczędzać trzustkę, ale jednocześnie starannie kontrolować spożycie węglowodanów. Jest to szczególnie trudne u pacjentów z tzw. cukrzycą wtórną (powstałą w wyniku uszkodzenia trzustki) – często mają oni zmienny poziom cukru i muszą precyzyjnie dostosować spożycie pokarmu do dawki insuliny.

Jadłospis powinien być zawsze dostosowany indywidualnie – najlepiej z pomocą specjalisty, takiego jak dietetyk. Mimo to istnieją pewne ogólne zasady: warto przedkładać węglowodany złożone o niskim indeksie glikemicznym (np. produkty pełnoziarniste, rośliny strączkowe lub warzywa), ograniczać słodycze i białe pieczywo, regularnie jeść i ruszać się oraz pamiętać o kontrolowaniu poziomu cukru we krwi przed i po posiłku.

Kombinacja tych dwóch chorób stawia wysokie wymagania co do dyscypliny – ale dzięki odpowiedniej diecie można prowadzić stosunkowo pełnowartościowe życie bez bólu i bez wahań cukru.

Inspiracje na proste przepisy przy diecie na trzustkę

Jeśli jesteś przyzwyczajony do tradycyjnej kuchni czeskiej, na początku może się wydawać, że nie ma prawie nic, co można by jeść. Nic bardziej mylnego. Przepisy przy diecie na trzustkę mogą być smaczne, pożywne i różnorodne – potrzebują tylko nieco innego podejścia. Oto propozycje 2 prostych dań, które każdy może przygotować.

Kremowa zupa warzywna bez tłuszczu

Składniki:

• 2 marchewki
• 1 pietruszka
• kawałek selera
• 1 ziemniak
• sól
• szczypta majeranku

Przygotowanie: Warzywa kroimy w kostkę, zalewamy wodą i gotujemy do miękkości. Następnie miksujemy na kremową konsystencję i doprawiamy solą i majerankiem. Do zupy można dodać kawałek pełnoziarnistego pieczywa lub ugotowany makaron.

Duszony dorsz z puree ziemniaczanym

Składniki:

• filet z dorsza (najlepiej mrożony, bez skóry)
• 2 ziemniaki
• odrobina oleju roślinnego
• sok z cytryny
• koper

Przygotowanie: Dorsza dusimy na odrobinie wody z cytryną i koprem. Ziemniaki gotujemy i ubijamy na puree z niewielką ilością oleju roślinnego. Podajemy razem. Proste, lekkie, a jednocześnie pożywne danie.

A co ze słodkościami? Przy ścisłej diecie lepiej ich unikać, ale jeśli stan jest stabilny, czasami można sobie pozwolić na coś delikatnego: na przykład mus jabłkowy z odrobiną cynamonu, duszone owoce bez cukru lub prosty pudding ryżowy z twarogiem (niskotłuszczowym).

Jedzenie jako lekarstwo

To fascynujące, jaki wpływ może mieć dieta na zdrowie. Przy chorej trzustce nie chodzi o żadne nowoczesne fanaberie – wręcz przeciwnie. Jadłospis przy chorobie trzustki przypomina to, co jedzono dawniej: proste, domowe i nieprzypalone potrawy, przygotowywane z miłością i z uwzględnieniem potrzeb ciała.

Jak napisał w XIX wieku lekarz Hipokrates: "Niech twoje jedzenie będzie twoim lekarstwem, a twoje lekarstwo twoim jedzeniem." Przy chorej trzustce to powiedzenie ma dosłowne znaczenie. Choć nie można jedzeniem cudownie uzdrowić poważnie uszkodzonego organu, odpowiednio dobrana dieta może znacząco złagodzić objawy, opóźnić komplikacje i przyczynić się do lepszej jakości życia.

Niezależnie od tego, czy chodzi o ostre zapalenie, przewlekłą chorobę czy kombinację z cukrzycą, jedno jest pewne – zmiana jadłospisu to pierwszy krok do ulgi i stabilizacji. I choć może się to wydawać ograniczeniem, wiele osób po pewnym czasie odkrywa, że zaczęło bardziej cieszyć się jedzeniem. Bo kiedy wiemy, co nam służy, nie liczy się ilość ani złożoność. Liczy się równowaga.