Dowiedz się, jak wygląda szok hiperglikemiczny i co go powoduje
Czym jest szok hiperglikemiczny i jak go rozpoznać na czas
W dzisiejszych czasach, kiedy coraz więcej osób boryka się z cukrzycą, zarówno zdiagnozowaną, jak i ukrytą, ważne jest, aby znać mniej znane, ale poważne komplikacje związane z tą chorobą. Jedną z nich jest szok hiperglikemiczny, czyli stan, w którym poziom cukru we krwi osiąga ekstremalnie wysokie wartości i organizm przestaje prawidłowo funkcjonować. Jest to potencjalnie zagrażająca życiu sytuacja, wymagająca natychmiastowej interwencji. Mimo to, niewiele osób o niej wie.
Hiperglikemia ogólnie oznacza podwyższony poziom glukozy we krwi – czyli przeciwieństwo hipoglikemii, kiedy cukru jest zbyt mało. Jednak jeśli poziom cukru przekracza określone wartości i organizm nie jest w stanie sobie z tym poradzić, może dojść do zaburzenia metabolicznego, znanego jako szok hiperglikemiczny. Najczęściej dotyka on osoby z cukrzycą typu 1 i 2 – zwłaszcza jeśli zapomną zaaplikować insulinę, niewłaściwie dawkują leki lub ich ciało zmaga się z trudną infekcją czy stresem.
Wypróbuj nasze naturalne produkty
Jak rozpoznać objawy szoku hiperglikemicznego na czas
Łatwo pomylić pierwsze objawy z zwykłym wyczerpaniem lub zmęczeniem, i właśnie to czyni hiperglikemię tak niebezpieczną. Do najczęstszych objawów szoku hiperglikemicznego należą:
- intensywne pragnienie i suchość w ustach,
- częste oddawanie moczu, czasami w nocy,
- ból głowy i niewyraźne widzenie,
- przyspieszone tętno i głębokie oddychanie (tzw. oddech Kussmaula),
- zmęczenie, senność, dezorientacja,
- utrata przytomności.
Im dłużej poziom glukozy pozostaje ekstremalnie wysoki, tym gorszy jest stan organizmu. Komórki ciała nie otrzymują potrzebnej energii, ciało przechodzi w tryb awaryjny i zaczyna rozkładać tłuszcze, co prowadzi do zwiększenia kwasowości we krwi – stan znany jako cukrzycowa kwasica ketonowa. Ten proces może prowadzić do stanu szokowego, podczas którego przestają działać podstawowe funkcje życiowe. Na przykład u młodej diabetyczki, która podczas gorączkowej choroby zapomniała zaaplikować insulinę, w krótkim czasie rozwinęła się ciężka kwasica ketonowa. Po kilku godzinach nudności i wymiotów straciła przytomność i została przewieziona do szpitala na oddział intensywnej terapii. Na szczęście, szybkie leczenie uratowało jej życie.
Jakie wartości glukozy są niebezpieczne?
Normalny poziom cukru we krwi wynosi około 4 do 6 mmol/l na czczo, po posiłku może być nieco wyższy. Jednak jeśli glukoza we krwi osiągnie wartości powyżej 13,9 mmol/l, mówimy o znacznej hiperglikemii. Najczęściej za krytyczne uważa się wartości wyższe niż 16-17 mmol/l, przy czym stan powyżej 33 mmol/l może prowadzić właśnie do szoku hiperglikemicznego.
Ważne jest, aby zrozumieć, że każda osoba może reagować inaczej. U niektórych diabetyków ciało może dłużej znosić wysokie wartości cukru bez większych problemów, u innych jednak do rozstroju może dojść bardzo szybko – na przykład w połączeniu z odwodnieniem lub infekcją. Dlatego kluczowe jest regularne mierzenie glikemii i znajomość własnego ciała.
Co robić w przypadku szoku hiperglikemicznego?
Kiedy spotkasz osobę, która może cierpieć na szok hiperglikemiczny, kluczowe jest zachowanie spokoju i jak najszybsze rozpoznanie, że jest to poważny stan, który wymaga natychmiastowej interwencji. Typowe objawy, takie jak wymioty, dezorientacja, utrudnione oddychanie lub nawet utrata przytomności, wskazują, że nie ma na co czekać – natychmiast wezwij karetkę pod numer 112.
Do przyjazdu pomocy dbaj głównie o bezpieczeństwo poszkodowanego. Jeśli nie oddycha prawidłowo lub jest nieprzytomny, ale nadal oddycha, połóż go w pozycji bezpiecznej, aby uniknąć na przykład zadławienia. Obserwuj, czy oddycha i czy nadal bije mu serce. Przede wszystkim unikaj podawania jedzenia lub napojów – a szczególnie wtedy, gdy osoba jest nieprzytomna lub wydaje się być poza świadomością.
Jeśli diabetyk ma przy sobie insulinę i jest jeszcze przytomny, może sam ją zaaplikować – ale tylko pod warunkiem, że wie, co robi i jest naprawdę przytomny. W sytuacjach, kiedy chodzi dosłownie o minuty, szybka i właściwa reakcja może uratować życie.
Kluczowe jest, aby nie mylić hiperglikemii z hipoglikemią. W przypadku niskiego poziomu cukru pomoc jest inna – podaje się cukier lub słodki napój. W przypadku hiperglikemii mogłoby to jednak tylko pogorszyć sytuację. Dlatego zawsze najlepiej, jeśli osoba z cukrzycą ma przy sobie kartę lub bransoletkę z informacjami medycznymi, aby otoczenie wiedziało, z czym ma do czynienia.
Prewencja jest kluczowa – i zaczyna się od stylu życia
Chociaż może się wydawać, że szok hiperglikemiczny jest ekstremalną sytuacją, u niektórych osób z cukrzycą powtarza się więcej niż raz w życiu. Tymczasem właściwa prewencja i codzienna dbałość o zdrowie mogą znacznie zmniejszyć ryzyko, że do takiego stanu w ogóle dojdzie. Do tego należą nie tylko regularne pomiary glikemii i przestrzeganie planu leczenia, ale także świadome podejście do jedzenia, ruchu i dobrego samopoczucia psychicznego.
Dietetycy i lekarze są zgodni, że dieta roślinna i zrównoważona o niskim indeksie glikemicznym może pomóc w stabilizacji poziomów cukru we krwi. Należą do niej produkty pełnoziarniste, rośliny strączkowe, warzywa, orzechy i nasiona. Należy również być ostrożnym z prostymi cukrami, słodyczami i napojami słodzonymi, które mogą powodować nagłe wahania poziomu glukozy. Dobrym pomocnikiem są również ekologiczne produkty bez zbędnych dodatków, które można znaleźć na przykład w sklepach ukierunkowanych na zdrowy styl życia.
Oprócz diety, znaczenie ma także regularna aktywność fizyczna – niezależnie od tego, czy chodzi o szybki marsz, pływanie czy jazdę na rowerze. Aktywność fizyczna pomaga organizmowi lepiej wykorzystywać insulinę i obniżać poziom cukru we krwi. Jednocześnie pozytywnie wpływa na psychikę, która ma na cukrzycę często większy wpływ, niż się wydaje.
Cukrzyca i nowoczesna technologia
Dzięki postępowi w medycynie i technologiach, obecnie opieka nad diabetykami nie jest taka sama jak dziesięć lat temu. Wielu pacjentów korzysta z ciągłych monitorów glukozy (CGM), które śledzą poziom cukru w czasie rzeczywistym i ostrzegają przy niebezpiecznie wysokich lub niskich wartościach. Urządzenia te można połączyć z telefonem komórkowym i aplikacją, która rejestruje zmiany glikemii w ciągu dnia.
Inną opcją są pompki insulinowe, które automatycznie dawkują insulinę w zależności od potrzeb. Połączenie pompki i CGM tworzy tzw. hybrydową sztuczną trzustkę, która znacząco zmniejsza ryzyko ostrych powikłań, takich jak właśnie szok hiperglikemiczny.
Technologie jednak nie są panaceum – bez aktywnego podejścia pacjenta i jego otoczenia tracą sens. Ważna jest edukacja, dzielenie się doświadczeniami i otwarty dialog. Jak mówi znana czeska diabetolożka dr Katarzyna Šťastná: „Najlepszym leczeniem jest prewencja – a ta zaczyna się od codziennej decyzji, jak podejść do choroby."
Szok hiperglikemiczny jest wprawdzie poważny, ale nie nieunikniony. Choć jest to komplikacja, której nie można lekceważyć, z odpowiednią wiedzą, wsparciem bliskich i odpowiedzialnym stylem życia można znacznie zmniejszyć jego ryzyko. Wiedza o tym, co robić w sytuacji zagrożenia, może zdecydować o życiu – i właśnie dlatego warto mówić o tych kwestiach.
