Co robić w przypadku nagłej utraty równowagi i jak sobie z nią poradzić
Kiedy ciało traci stabilność - co może powodować nagłą utratę równowagi i jak sobie z tym radzić
Równowaga, którą większość ludzi uważa za oczywistą, jest wynikiem skomplikowanej współpracy między narządami zmysłów, mózgiem i układem mięśniowym. Kiedy dochodzi do jej nagłego zaburzenia, może to być nie tylko nieprzyjemne, ale i niebezpieczne. Nagła utrata równowagi nie jest tylko kwestią chwilowej niezręczności – często sygnalizuje głębszy problem, który warto zbadać.
Może już tego doświadczyliście: idziecie chodnikiem, kiedy nagle dopada was dziwne uczucie, jakby wszystko się zakręciło. Robicie krok w pustkę, zataczacie się i musicie szybko przytrzymać się poręczy. Czasem winna jest zwykła zmęczenie lub nagłe wstanie, innym razem ciało wysyła sygnał, że coś dzieje się w systemie równowagi – układzie, na który polegamy od pierwszych kroków.
Równowaga jako współpraca kilku systemów
Abyśmy mogli chodzić, stać lub tylko siedzieć bez ciągłego upadania, muszą współpracować trzy główne systemy: aparat przedsionkowy w uchu wewnętrznym, który odczuwa ruch głowy i położenie ciała względem grawitacji, wzrok, który dostarcza nam informacji o otoczeniu i horyzoncie, oraz propriocepcja, czyli odczuwanie położenia i ruchu poszczególnych części ciała. Pomiędzy tym wszystkim nieustannie pośredniczy mózg, który ocenia te sygnały i wysyła polecenia do mięśni.
Jeśli którykolwiek z tych elementów zawiedzie, może dojść do nieprzyjemnego zjawiska – człowiek ma poczucie, że się chwieje, nogi się uginają, a nawet upada. Przyczyny nagłej utraty równowagi są różne: czasem nieszkodliwe, innym razem bardzo poważne.
Najczęstsi winowajcy nagłego zataczania się
Podczas gdy u młodszych ludzi może to być reakcja na odwodnienie, niskie ciśnienie krwi czy nagłą zmianę pozycji, u starszych osób utrata równowagi częściej wiąże się z zaburzeniami koordynacji lub problemami neurologicznymi. Do najczęstszych przyczyn należą:
- Zaburzenia przedsionkowe takie jak łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy (BPPV), charakterystyczne krótkim zawrotem przy obróceniu głowy
- Niskie ciśnienie krwi lub tzw. hipotonia ortostatyczna – stan, w którym ciśnienie gwałtownie spada przy wstawaniu
- Zaburzenia wzroku lub źle dobrane okulary
- Choroby neurologiczne takie jak choroba Parkinsona lub stwardnienie rozsiane
- Neuropatia cukrzycowa, gdzie zaburzenie nerwów zmniejsza zdolność odczuwania położenia stóp względem ziemi
- Udar mózgu, który może nagle zakłócić kontrolę ruchu i równowagi
U niektórych ludzi czynnikiem wyzwalającym może być silny stres psychiczny. Lęk i ataki paniki często objawiają się uczuciem niestabilności lub „kołysania", które można pomylić z fizyczną utratą równowagi.
Przykładem może być 42-letnia nauczycielka Anna, która zaczęła odczuwać, że czasami „kołysze się świat". Na początku myślała, że jest tylko przepracowana. Jednak gdy pewnego razu prawie upadła wychodząc z tramwaju, odwiedziła lekarza. Po serii badań zdiagnozowano u niej migrenę przedsionkową – mniej znaną formę migreny, która objawia się właśnie zawrotami zamiast bólu głowy.
Jak wzmocnić równowagę poza siłownią
Podczas gdy niektórych stanów nie da się uniknąć, w większości przypadków można trenować i wzmacniać układ równowagi, podobnie jak mięśnie. Kluczowa jest regularna aktywność fizyczna, najlepiej z elementami koordynacji i pracy z środkiem ciężkości – na przykład joga, tai-chi lub zwykłe chodzenie po nierównym terenie. Ważne jest także zwrócenie uwagi na jakość obuwia, szczególnie u starszych osób.
U ludzi, którzy spędzają większość dnia siedząc, dochodzi do osłabienia głębokiego systemu stabilizacyjnego, co może prowadzić do niepewnego chodu i zwiększonego ryzyka upadków. Wielu fizjoterapeutów zaleca ćwiczenia na miękkiej powierzchni lub poduszce równoważącej, które aktywują mięśnie, które inaczej pozostają nieczynne.
Proste ćwiczenia, takie jak stanie na jednej nodze z zamkniętymi oczami lub przechodzenie po namalowanej na podłodze linii, mogą znacznie poprawić poczucie równowagi. Kluczem jest regularność i cierpliwość – wyniki nie pojawią się z dnia na dzień, ale są długoterminowe i znacznie zmniejszają ryzyko upadków, szczególnie w starszym wieku.
Dieta, nawodnienie i styl życia
Wpływ na równowagę może mieć także niedobór niektórych składników odżywczych, zwłaszcza witaminy B12 i żelaza. Są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Szczególnie wegetarianie i weganie powinni dbać o odpowiednie spożycie tych substancji, ewentualnie uzupełniać je z jakościowych źródeł roślinnych lub suplementów diety.
Wypróbuj nasze naturalne produkty
Nie do przecenienia jest także reżim picia – odwodnienie prowadzi do spadku ciśnienia krwi, a tym samym zwiększonego ryzyka zawrotów głowy. Podczas gorących dni lub przy aktywności fizycznej należy przyjmować więcej płynów, najlepiej czystej wody lub niesłodzonych herbat ziołowych.
Według Światowej Organizacji Zdrowia upadki są główną przyczyną urazów u osób starszych i aż 37% takich upadków skutkuje poważnymi komplikacjami zdrowotnymi. Z powodu utraty równowagi podczas zwykłego poruszania się po domu dochodzi do wielu złamań – często są to sytuacje, którym można by zapobiec odpowiednimi zmianami w środowisku lub stylu życia.
Co robić, gdy tracisz równowagę powtarzalnie?
Ważne jest słuchanie swojego ciała. Jeśli utrata równowagi powtarza się, należy to traktować poważnie i zasięgnąć profesjonalnej pomocy. Lekarz ogólny może zalecić badanie neurologiczne, laryngologiczne lub internistyczne, ewentualnie fizjoterapię. Wczesna diagnoza może zapobiec poważniejszym komplikacjom.
Jednym z narzędzi, które lekarze stosują, jest tzw. posturografia – metoda, podczas której obserwuje się, jak ciało reaguje na różne bodźce, stojąc na czułej platformie. Badanie pomaga ustalić, czy problem tkwi w uchu wewnętrznym, mózgu, mięśniach, czy też w kombinacji kilku czynników.
W wielu przypadkach nie jest jednak konieczne sięganie po leki. Pomocna może być już sama zmiana stylu życia, celowany trening i dostosowanie codziennego otoczenia: usunięcie dywanów, zapewnienie odpowiedniego oświetlenia lub używanie antypoślizgowych mat w łazience.
Utrata równowagi bywa często zaniedbywanym objawem, który ludzie przypisują zmęczeniu lub „złemu nastrojowi". Ale jak mówi neurolog dr Hana Váchová: „Kiedy ciało traci równowagę, to nie jest tylko problem nóg. To kwestia całego systemu, który powinniśmy traktować poważnie."
Zwracanie uwagi na sygnały ciała, zdrowe odżywianie, ruch i dbanie o zmysły – wszystko to może być zaskakująco prostym, ale skutecznym przepisem na to, jak znów poczuć się pewnie na nogach.
