Dlaczego kwas masłowy jest tak ważny dla twojego zdrowia

Czym jest kwas masłowy i dlaczego powinien Cię zainteresować?

Na pierwszy rzut oka nie jest to najprzyjemniejsza substancja. Kwas masłowy, znany również jako kwas butanowy, jest przede wszystkim kojarzony z nieprzyjemnym zapachem, przypominającym zepsute masło lub zjełczałe sery. Mimo to, ta organiczna kwas ma zaskakująco szerokie spektrum zastosowań – od zdrowia człowieka przez rolnictwo po ekologiczne czyszczenie. Jak to możliwe, że substancja o tak odpychającym aromacie zyskuje coraz większe zainteresowanie wśród zwolenników naturalnej pielęgnacji ciała i zdrowego stylu życia?

Jak powstaje kwas masłowy i jak działa w organizmie

Kwas masłowy powstaje naturalnie podczas fermentacji błonnika w jelitach. Wkraczają bakterie jelitowe, zwłaszcza te z grupy Firmicutes, które rozkładają niestrawny błonnik na krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe – a właśnie kwas masłowy jest jednym z nich. W organizmie ludzkim odgrywa ważną rolę: wspiera zdrowie błony śluzowej jelit, zmniejsza reakcje zapalne i pomaga utrzymać równowagę w mikrobiocie jelitowej.

Z tego powodu w ostatnich latach coraz częściej znajduje się w centrum uwagi jako suplement diety. Maślan, czyli sól kwasu masłowego, jest sprzedawany w formie kapsułek lub proszku i zaleca się go szczególnie przy problemach z trawieniem, zespole jelita drażliwego lub podczas rekonwalescencji po leczeniu antybiotykami.

Ciekawostką jest, że kwas masłowy został po raz pierwszy wyizolowany już w 1814 roku z tłuszczu maślanego – stąd jego nazwa. Dzięki zapachowi, którego nie można przeoczyć (a raczej "przeoczuć"), większość ludzi kojarzy go z czymś nieczystym lub nieprzyjemnym. Zapach kwasu masłowego jest bowiem tak intensywny, że w niektórych przypadkach używany jest jako środek odstraszający zwierzęta lub nawet w tzw. "protestach biologicznych". W przeszłości był nawet używany przez aktywistów do zakłócania niektórych wydarzeń publicznych, ponieważ jego aromat potrafi całkowicie sparaliżować przestrzeń.

Zastosowanie kwasu masłowego poza zdrowiem

Chociaż kwas masłowy jest znany przede wszystkim ze swojej roli w jelitach, jego zastosowanie (kwas masłowy zastosowanie) sięga daleko poza granice ludzkiego ciała. W rolnictwie służy jako atraktant dla owadów – na przykład w badaniach komarów lub jako przynęta do łapania szkodników. W laboratoriach jest używany przy badaniach epigenetyki, ponieważ wpływa na aktywność histonów, czyli białek, wokół których owija się DNA, co może zmieniać ekspresję genów bez ingerencji w sam kod genetyczny.

W perfumerii nikt by go raczej dobrowolnie nie użył, ale w niewielkich ilościach jego pochodne pojawiają się w niektórych syntetycznych zapachach – w odpowiedniej koncentracji podobno przyczynia się do autentyczności niektórych „serowych” lub fermentowanych tonów.

Interesujące jest także ekologiczne zastosowanie: dzięki swojemu zapachowi skutecznie odstrasza zwierzęta od niepożądanego wchodzenia na określone tereny, np. do ogrodów lub na pola. Na Słowacji kwas masłowy był kilkakrotnie użyty jako „biologiczny płot" przeciwko niedźwiedziom. To tani, naturalny i stosunkowo bezpieczny zamiennik dla chemicznych repelentów.

Kwas masłowy w kosmetykach i suplementach diety

Chociaż jego aromat przywodzi na myśl świeżo otwarty kontener na bioodpady, w kosmetykach kwas masłowy zaczyna pojawiać się w zmodyfikowanych formach. Firmy pracują nad rozwojem stabilnych, bezzapachowych form, które zachowują korzystne działanie przeciwzapalne i antybakteryjne, ale eliminują nieprzyjemny zapach. Wynikiem są na przykład kremy do problematycznej skóry, które wspierają odbudowę bariery skórnej i łagodzą objawy egzemy lub trądziku.

W dziedzinie suplementów diety popularny jest maślan sodu lub wapnia, czyli stabilne formy kwasu masłowego, które nie mają zapachu i można je bez obaw spożywać. Cena tych suplementów różni się w zależności od formy i producenta, ale cena kwasu masłowego w suplementach diety zazwyczaj wynosi od 300 do 700 CZK za opakowanie zawierające 60 do 90 kapsułek. Zaletą jest to, że kapsułki są zaprojektowane tak, aby rozpuszczały się dopiero w jelitach – tam, gdzie kwas masłowy ma być biologicznie aktywny.

Dlaczego interesują się nim osoby z chorobami zapalnymi

Doświadczenia niektórych pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego lub chorobą Crohna pokazują, że suplementacja kwasem masłowym może mieć pozytywny wpływ na łagodzenie objawów. Według badań opublikowanych w czasopiśmie Gut Microbes codzienna dawka maślanu może zmniejszyć markery zapalne i wspierać gojenie błony śluzowej jelita. Mówiąc potocznie: kwas masłowy "karmi" komórki jelita grubego i pomaga utrzymać ich integralność.

Znaczny potencjał ma również w dziedzinie zdrowia psychicznego – niektóre badania sugerują, że maślan może wpływać na oś jelita-mózg i przyczyniać się do poprawy nastroju lub łagodzenia lęków. Chociaż są to wstępne wyniki, budzą duże nadzieje zwłaszcza w czasach, gdy rośnie liczba osób cierpiących na problemy psychiczne i jednocześnie trawienne.

Jak uniknąć nieprzyjemnego zapachu?

Najczęściej zadawanym pytaniem pozostaje: "Czy kwas masłowy naprawdę tak śmierdzi?" Tak. Ale – i to ważny dodatek – w suplementach diety, kosmetykach czy preparatach rolniczych używa się pochodnych lub stabilizowanych form, które eliminują zapach. Jeśli więc kuszą Cię maślan jako suplement, nie musisz obawiać się "serowego oddechu" ani pachowego obłoku wokół Ciebie.

A tak przy okazji – w naturze znajdziesz go tam, gdzie byś się tego nie spodziewał. Małe ilości kwasu masłowego produkują na przykład dojrzałe banany lub parmezan. W małych stężeniach nadaje fermentowanym produktom specyficzny, często ceniony smak.

Gdzie zdobyć kwas masłowy i na co zwrócić uwagę

Jeśli rozważasz jego włączenie do swojego reżimu, zaleca się sięgnięcie po certyfikowane suplementy diety, które gwarantują odpowiednie dawkowanie i bezpieczny skład. Na rynku istnieje wiele wariantów – od kapsułek przez proszki po formy płynne – ale kapsułki z kontrolowanym uwalnianiem wydają się jak dotąd najskuteczniejszą formą podania. Przy wyborze zwracaj uwagę nie tylko na cenę kwasu masłowego, ale także na obecność dodatkowych substancji, sposób produkcji i zalecane dawkowanie.

Przykładem z praktyki może być przypadek pani Lenki z Brna, która po długotrwałych problemach z trawieniem wypróbowała maślan jako suplement diety na zalecenie swojej dietetyczki. Po kilku tygodniach stosowania zauważyła ulgę od wzdęć i ogólną poprawę trawienia. „Trochę bałam się nieprzyjemnego zapachu, ale kapsułki w ogóle nie mają zapachu, więc zdecydowanie było warto," mówi.

Biorąc pod uwagę, że kwas masłowy jest substancją naturalną dla organizmu, stanowi łagodny sposób, aby wspierać zdrowe trawienie, zmniejszać stan zapalny i poprawić równowagę mikrobiomu – i to bez większej ingerencji w organizm. Chociaż jego nazwa wciąż wywołuje lekki uśmiech (lub kręcenie nosem), nie można mu odmówić jednego: jest małą bohaterką równowagi jelitowej z dużym potencjałem dla naszego zdrowia.